ایمپلنت دندان یا کاشت دندان به پایه های فلزی محکم و پیچ مانندی گفته می‌شود که معمولاً از جنس تیتانیوم هستند و از طریق جراحی به جای ریشه دندان در استخوان فک کار گذاشته می‌شوند. این پایه‌ها در مراحل بعدی مزین به تاج و ضمائم دیگری می‌شوند و نوعی دندان مصنوعی ایجاد می کنند که از نظر ظاهر و عملکرد مانند دندان واقعی به نظر می‌رسد. ایمپلنت دندان جایگزین مناسبی برای دندان‌های آسیب دیده یا از دست رفته است و چون با استخوان فک ادغام می شود و بدون لغزش، سر و صدا یا آسیب‌های استخوانی است، نسبت به دندان مصنوعی سنتی یا بریج کاربردی‌تر است. مهم‌‍ترین مزیت ایمپلنت دندان پشتیبانی کامل از دندان‌های جدید است، که به وسیله فرآیند استخوان‌سازی در اطراف ایمپلنت فراهم می شود. فرایند کاشت دندان چند مرحله‌ای است و از آنجا که ترمیم استخوان هم زمان بر است مجموعا می‌تواند چند ماه طول بکشد.
مراحل انجام ایمپلنت دندان
ابتدا دندانپزشک یک معاینه دهانی کامل انجام می دهد تا مشخص شود آیا بیمار قبل از جراحی ایمپلنت دندان به درمان دیگری نیاز دارد یا خیر. چون لازم است ایمپلنت ها در دهان سالم قرار داده شود، هرگونه پلاک ناخواسته، باکتری یا تارتار باید از دهان پاک شود. بعلاوه، اگر بیمار در محل ایمپلنت استخوان کافی نداشته باشد، ممکن است به پیوند جزئی استخوان نیاز داشته باشد. به هرحال، دندانپزشک همه موارد را در نظر میگیرد و یک برنامه درمانی متناسب با شرایط بیمار پی ریزی می کند. مراحل ایمپلنت دندان به ترتیب زیر است:
مرحله اول: کشیدن دندان آسیب دیده
دندان باید از طریق آتروماتیک برداشته شود تا صفحه باکال و استخوان های اطراف تا حد ممکن سالم و دست نخورده باقی بمانند. پس از کشیدن دندان، محل استخراج مورد بررسی دقیق قرار می گیرد تا نقایص احتمالی استخوانی شناسایی شود. این کار با کاوش در حفره (سوکت) توسط یک پروب اندودنتیکی یا پریودنتال انجام می شود. در صورتی که حفره داخل استخوان کاملا سالم مانده باشد، جراح می تواند به کاشت ایمپلنت دندان اقدام کند و در غیر این صورت باید ابتدا مشکلات موجود در استخوان و لثه را حل کند.
مرحله دوم: پیوند استخوان
اگر استخوان فک به اندازه کافی ضخیم نباشد یا خیلی نرم باشد، ممکن است قبل از عمل جراحی ایمپلنت دندان به پیوند استخوان نیاز باشد. با این کار پایه محکم تری برای کاشت ایجاد می شود. پیوند استخوان می تواند از استخوان طبیعی محل دیگری از بدن خود فرد، یا استخوان مصنوعی باشد. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا استخوان پیوندی باعث تولید استخوان جدید به میزانی بشود که بتواند از کاشت دندان پشتیبانی کند. گاهی (بسته به وضعیت استخوان فک) فقط به پیوند جزئی استخوان نیاز می شود که می تواند همزمان با جراحی کاشت انجام شود.
مرحله سوم: قرار دادن ایمپلنت ها
برای این کار ابتدا برش کوچکی در لثه ایجاد می شود که استخوان فک را در معرض دید قرار می دهد. سپس یک سوراخ کوچک در استخوان ایجاد می شود و ایمپلنت دندان در عمق آن کار گذاشته می شود. در انتها لثه با دقت از پشت بخیه زده می شود. جای دندان کشیده شده هنوز خالی است و ممکن است پروتزهای موقتی در آن محل قرار دهند که می توان آنها را هنگام خواب یا برای تمیز کردن خارج کرد.
مرحله چهارم: ریکاوری
پس از قرار دادن ایمپلنت در دهان، فرآیندی به نام استخوان سازی انجام می شود. در این حالت بافت طبیعی استخوان بدن با ایمپلنت تیتانیومی در هم ادغام می شوند و یک سطح اتکای بسیار قوی ایجاد می شود. مدت زمان معینی برای این اتفاق وجود ندارد و زمان مورد نیاز از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت است. با این حال، حدود 6 تا 12 هفته امری عادی است. در این مدت بیمار باید چند بار به دندانپزشک مراجعه کند تا پیشرفت کار بررسی شود.
مرحله پنجم: نصب اباتمنت (abutment)
بعد از تکمیل فرایند استخوان سازی نوبت به نصب اباتمنت می رسد. اباتمنت یک سوکت توپ مانند است که به عنوان کمک فنر و بالشتک عمل می کند. روی خط لثه در بالای ایمپلنت دندان قرار می گیرد و به عنوان رابط بین قسمت تاج (بخش قابل مشاهده دندان) و خود ایمپلنت عمل می کند. اباتمنت حکم یک تکیه گاه دارد و قطعه ای است که از پایین به ایمپلنت و از بالا به تاج متصل می شود. نصب اباتمنت یک جراحی جزئی سرپایی است که معمولا با بی حسی موضعی انجام می شود. پس از نصب اباتمنت دو هفته طول می کشد تا لثه ها بهبود یابند و تاج دندان مصنوعی متصل شود.
مرحله ششم: اتصال تاج های موقت
ممکن است قبل از اتصال پروتز نهایی، یک تاج موقت نصب شود. این کار بدین منظور صورت میگیرد که بتوان از آن برای ارزیابی ظرفیت بار ایمپلنت دندان استفاده کرد. بعلاوه، مخصوصا در نواحی در معرض دید باعث بالغ شدن لثه ها در اطراف ایمپلنت و نمایش طبیعی تر دندان می شود.
مرحله هفتم: اتصالات نهایی
سرانجام تاج دائمی بعد از حدود 3 تا 9 ماه متصل می شود. نصب اتصالات نهایی بعد از بهبود لثه و استحکام کافی استخوان انجام می شود. گزینه های موجود شامل انواع ثابت، متحرک و ترکیبی است. فرم متحرک شبیه دندان های مصنوعی معمولی است که توسط لثه پلاستیکی احاطه می شود. به راحتی در جای خود قرار می گیرد و می توان آن را برای تعمیر یا تمیز کردن روزانه به راحتی برداشت. در نوع ثابت دندان مصنوعی به طور دائمی روی یک پایه ایمپلنت دندان پیچ یا سیمان می شود. این نوع دندان را نمی توان بیرون آورد. غالبا هر تاج به یک ایمپلنت متصل می شود. ولی می توان چند دندان را هم با بریج به یکدیگر اتصال داد و همه را به یک ایمپلنت وصل نمود.
نکات مراقبت و بهداشت ایمپلنت‌های دندانی
چرا چسب روکش ایمپلنت معمولاً موقت است؟
علت این است که اگر پایه ایمپلنت مشکلی پیدا کند که دندانپزشک مجبور شود بر روی آن جراحی انجام دهد، بتواند به‌راحتی روکش و پایه زیری آن (اباتمنت) را خارج کند و دید بهتری برای جراحی داشته باشد.
دلیل دیگر این است که ایمپلنت همیشه به همراه خود مشکلاتی دارد. ایمپلنت‌ها در حقیقت ریشه مصنوعی در استخوان فک بیمار است و روی آن پایه‌ای با پیچ به این ریشه مصنوعی متصل می‌شود. یکی از مشکلاتی که همیشه وجود دارد، این است که امکان شل شدن این پیچ وجود دارد و دندانپزشک باید آن را محکم کند. پس باید بتواند روکش را بردارد و آن را مجدد بچسباند، اما اگر روکش با چسب دائم چسبانده شده باشد، خارج کردن آن بسیار سخت یا حتی غیرممکن خواهد بود.
یکی دیگر از مشکلات ذاتی که همیشه با ایمپلنت همراه است، احتمال شکستن سرامیک یا پرسلن روی روکش آن است، بنابراین باید دوباره آن را بتوانیم خارج کنیم و ترمیم کنیم و دوباره بچسبانیم. یکی دیگر دلایل استفاده از چسب موقت برای چسباندن روکش ایمپلنت این است که علی‌رغم اینکه شخص سعی می‌کند بهداشت دهان خود را رعایت کند، گاهی به دلیل بزرگ‌تر بودن ساختار روکش نسبت به ریشه ایمپلنت، نمی‌تواند زیر آن را به نحو دلخواه تمیز کند؛ بنابراین در بسیاری از موارد دندانپزشک سالی یک بار روکش‌ها را خارج و نواحی موردنظر را جرم‌گیری و تمیز می‌کند.
اگر روکش ایمپلنت بیفتد چه باید کرد؟
در دندانپزشکی منظور از چسب، آن چیزی نیست که افراد در زندگی روزمره می‌شناسند. بلکه دندانپزشک در حقیقت روکش‌ها را روی پایه ایمپلنت سمان می‌کند؛ به این معنا که فاصله بین روکش و پایه اصلی را با استفاده از مایعی که سفت می‌شود پر می‌کند. بنابراین بیماران گمان نکنند می‌توانند روکش‌ها را با چسب‌های صنعتی بچسبانند، چرا که علاوه بر اینکه از نظر علمی غلط است، بسیاری از این چسب‌ها سمی هستند؛ بنابراین اگر روکش ایمپلنت بیفتد، بیماران باید به دندانپزشک مراجعه کنند و اگر هم این امکان در آن لحظه وجود نداشت، روکش را بشویند و در جعبه‌ای نگه‌دارند تا به دندانپزشک دسترسی پیدا کنند.
گاهی ایمپلنت لق است و روکش نمی‌افتد. دلیل آن چیست؟
این اتفاق به دلیل شل شدن پیچ‌های پایه اصلی است که روکش محکم به آن چسبیده است.
در این شرایط توصیه می‌شود که بیمار چند روزی صبر کند تا این پیچ شل و شل‌تر شده و روکش به همراه پایه آن از روی ریشه مصنوعی جدا شود و می‌تواند برای تسریع این اتفاق آدامس بجوند
البته این جدا شدن همیشه آن‌قدر هم راحت نیست، بنابراین توصیه ما این است که افراد بعد از اینکه احساس کردند پایه ایمپلنت لق شده است، بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کنند تا او سعی کند روکش را خارج کند واگربا تلاش اولیه دندانپزشک روکش خارج نگردید، باید به آن زمان داد، اگر بعد از گذشت ۴ تا ۶ هفته روکش و پایه نیفتند، دندانپزشک باید با تمهیداتی سعی کند روکش را از پایه جدا و پیچ را مجدداً محکم کند.
البته لقی روکش همیشه نشان‌دهنده شل شدن پیچ نیست و گاهی به دلیل بیماری‌های اطراف ایمپلنت، استخوان اطراف پایه‌ای که در داخل فک وجود دارد از بین رفته و ریشه مصنوعی لق شده است. این به این معنا است که درمان با شکست مواجه شده و باید از نو انجام شود و پایه جدیدی در فک کار گذاشته شود.